Czy Krzyżacy poniżyli Gdańsk nazwą toalety?

Gdanisko (dansker, danzker) to konstrukcja (wieża lub wykusz) usytuowana na zewnątrz murów obronnych zamku, z którym połączona została wspartym na arkadach krytym gankiem biegnącym na wysokości pierwszego piętra. Gdaniska powstawały przede wszystkim w zamkach krzyżackich i pełniły głównie funkcję wieży ustępowej – latryny. Doraźnie stanowiły wysunięty punkt obronny.

Do dzisiaj te części warowni zachowały się w Malborku, Toruniu czy też Kwidzynie (największe gdanisko w Europie).

Przyjmuje się, że ich nazwa – analogicznie do nazwy Gdańska – pochodzi od miejsca mokrego, wilgotnego (archetypiczne prasłowiańskie „gъd”). Fekalia uchodziły przecież do wypełnionej wodą fosy.

Nie można wykluczyć, że nazwa średniowiecznego ustępu była wyrazem chęci poniżenia przez Krzyżaków dobrego imienia Gdańska, miasta niepokornego wobec ich władzy.

Na zdjęciu gdanisko w Kwidzynie (fot. Hlades Photography).

Szymon Mamok